Voetbal en zwavelzuur
In een uithoek van Amsterdam, de Nieuwendammerham aan de overzijde van het IJ, staat vanaf 1900 de fabriek van de ‘Maatschappij voor Zwavelzuurbereiding’, beter bekend als Ketjen (opgegaan in AkzoNobel). Ter ontspanning richtten de fabrieksarbeiders in 1928 een voetbalvereniging op: MVZ. Met steun van de directie legden deze ‘weekgelders’ een eigen speelterrein aan, tussen het Vliegenbos en het fabrieksterrein. Daar voetballen ze op zondag in de AVB, de Amsterdamse Voetbalbond.
Vanaf 1929 mocht ook het kantoorpersoneel van Ketjen gebruikmaken van het veld. Verenigd in ‘KMVZ’ speelden zij iedere zaterdagmiddag competitiewedstrijden na het werken in de Amsterdamse Kantoorvoetbalbond (AKVB). Aan training deden de KMVZ’ers nog niet, omdat ze genoeg conditie zouden opdoen tijdens de wedstrijden.
Chemiebedrijf Ketjen in Amsterdam-Noord, circa 1930.
‘Hel van Ketjen’
Na de eerste oefenwedstrijd haakten enkele van de zestien spelers af, omdat de over het veld scherende dampen van de zwavelzuurfabriek hun gestel zou aantasten. Een fusie met het eveneens noodlijdende Westertoren en versterking door twee arbeiders van Ketjen bood uitkomst. Het eerste kampioenschap (1932) was volgens tegenstanders in de eerste plaats te danken aan de barre omstandigheden aan de rand van het fabrieksterrein. Vanwege de ongezonde zwaveldampen en het modderige veld kreeg het de bijnaam de ‘Hel van Ketjen’.
Na promotie naar de eerste klasse van de AKVB wist KMVZ met een gering aantal voetballers gerenommeerde teams als Heineken de baas te blijven. Het bestuur verving de nogal doodse clubkleuren door een groene broek, wit shirt met op de borst het geborduurde bedrijfsembleem: een kroontje, want Ketjen was een ‘koninklijke’ firma. Vriendschappelijke wedstrijden tegen bedrijfselftallen werden doorgaans met succes bekroond. Toch kon KMVZ zich niet handhaven in de eerste klasse van de AKVB, ondanks het ingelasten van trainingsavonden. De club belandde zelfs in de laagste klasse, maar wist kort voor de oorlog de uitgangspositie van 1929 terug te veroveren. Als gevolg van de Tweede Wereldoorlog was het spelersaantal van KMVZ uitgedund tot slechts zeven leden. Ook de zustervereniging MVZ verloor veel Joodse leden en hield zelfs op te bestaan.
Luchtfoto Ketjen, 1928, met rechts het pas aangelegde voetbalveld.
Gouden seizoen
Na de Bevrijding (1945) steeg het ledental van KMVZ tot boven de dertig. Hierdoor kon de club met twee elftallen deelnemen aan de competitie, voortaan georganiseerd door de NVB (voorloper KNVB). Vanwege een tekort aan voldoende kicksen voetbalden de spelers van het eerste en tweede om de week. Vanaf 1946 was er ook een jeugdelftal voor jongeren vanaf twaalf jaar, ook voor ‘buitenleden’ die geen band met Ketjen hadden. Twee jaar later kwam er ook een juniorenafdeling (16 t/m 18 jaar). Met de komst van de jeugdleden en inmiddels drie seniorenelftallen werd de accommodatie bij het Vliegenbos te klein en huurde de club enkele velden aan de oude Leeuwarderweg. In 1948 veroverden de aspiranten de KNVB-beker en in datzelfde ‘gouden seizoen’ wonnen ook de andere teams kampioenschappen. Naast de officiële competitie organiseerde KMVZ zelf wedstrijden tussen bedrijfselftallen, waaraan ook bekende voetballers van Ajax deelnamen. In 1949 onderging KMVZ een naamsverandering. Omdat de KNVB geen bedrijfsnamen accepteerde werd de afkorting: ‘Kampioenschappen Moeten Verdiend Zijn’.
Kassahokje van KMVZ aan de G.J. Scheurleerweg, tegenover atletiekvereniging Atos, staat er nog. Foto: AvdV.
Fusie
In 1953 verliet KMVZ het fabrieksveld. De voetballers gingen in onderhuur spelen bij de Meteoor (Tuindorp Oostzaan). Negen jaar later kon de club bij DWV terecht op sportpark Elzenhagen. In het seizoen 1968-1969 was KMVZ met twintig elftallen uitgegroeid tot de grootste zaterdagvereniging van Amsterdam. In 1970 werd de club hoofdhuurder van het tweede voetbalcomplex op Elzenhagen, waar nog altijd het oude kassahokje te zien is. Dankzij de inkomsten uit contributies en de drukbezochte kantine van het clubhuis op Elzenhagen bloeide de club als nooit tevoren, met vanaf 1974 een aparte afdeling Damesvoetbal. Tot in 1995 de huur werd opgezegd door stadsdeel Noord. Een fusie met FNC (Flora Boys-NDSM-Combinatie) bood uitkomst.
Flora Boys
FNC was het samenwerkingsverband tussen de vierdeklasser Flora Boys en de voormalige bedrijfsclub NDSM. Flora Boys, volgens de overlevering in 1953 opgericht in een duivenhok, was voortgekomen uit de Florabuurt, waar jongens uit kansarme gezinnen wilden voetballen in clubverband. De club – in onderhuur op de velden aan de Klimopweg - trok veel publiek en behaalde in 1968 de zaterdagafdeling van de KNVB. Flora Boys genoot een reputatie als ‘een harde, unfaire ploeg’, maar wist door goed spel tot de derde klasse door te dringen. Vanaf 1974 hadden ze een eigen clubhuis en velden in sportpark Buiksloterbanne.
Teamfoto Flora Boys.
NDSM
NDSM is begonnen als bedrijfsclub van de scheepsbouwers in Amsterdam-Noord. Vanaf het seizoen 1946-1947 deed de club mee aan het georganiseerd voetbal en werd meteen kampioen, wat een promotie naar de tweede klasse opleverde. De zaterdagvereniging begon op het Mosveld als onderhuurder van de Volewijckers, maar na promotie naar de eerste klasse (1949) verhuisde de club naar een eigen accommodatie met clubgebouw. In de daaropvolgende jaren promoveerde NDSM (waarvan de afkorting voortaan stond voor: Nu Door Samenwerking Machtig) naar de derde klasse KNVB. Het ledental groeide naar 200 en er werd een begin gemaakt met jeugdvoetbal.
Veldencomplex van NDSM (2 velden) aan de Klaprozenweg. Foto: Stichting NDSM-Herleeft.
In 1961 bereikte NDSM de tweede klasse KNVB, een primeur voor een zaterdagclub uit Noord. Acht jaar later kreeg de club een overdekte tribune. 1970 was een zwart jaar in de geschiedenis van de club, toen medeoprichter, erelid en oud-bestuurslid Gundelach sr. overleed. Als herinnering aan hem wordt nog altijd een jeugdtoernooi voor jeugdelftallen gespeeld. In 1974 degradeerde NDSM naar de derde klasse, waarin ze onder meer speelden tegen bekende Noorderlingen als Flora Boys en KMVZ.
NDSM selectie in Hoorn, d.d. 31-3-1956. Vlnra: F.Brienen, J.Rijs, J.Luthart, J.Visser, W.Kniestedt, C.Verlee, S.Hesselman, en vlnrv: S. Ouwens, B.Boerrigter, W.Haak, R.Weisz, J.Monteban, J.Mieremet. Foto: Stichting NDSM-Herleeft.
SV Kadoelen
De NDSM’ers wisten echter terug te keren naar de tweede klasse. Het in 1978 groots gevierde kampioenschap in de kantine van de scheepswerf bleek achteraf een afscheidsfeest te zijn, want de scheepswerf werd opgeheven en de club raakte dakloos. Vanaf 1980 speelden zowel NDSM als Flora Boys op sportpark Kadoelen en in 1990 kwam het tot een fusie. Met KMVZ erbij ging deze combinatie in 1998 verder als SV Kadoelen.
Meer informatie over de geschiedenis van SV Kadoelen:
- Uitgebreide geschiedenis SV Kadoelen door Melvin Jansen [pdf]
- Voetbalgeschiedenis Amsterdam-Noord
